Wrakhout

Wrakhout


Wanneer je naar het uiterste noorden rijdt, kom je bij de Wadden terecht, waar het land zompig overgaat in zout water, schier eindeloos. Daar waar het licht speelt met het water en de wolken, onafgebroken, daar komen mijn voorouders vandaan. Het waren de Haima’s.
Probeer ze niet te vinden, het lukt je niet. Ze zijn weg. Naar Amerika, vanwege armoede en geloofskwesties. Mennonieten, boerenknechten, vissers, al dan niet gevlucht voor de woede van de zee.
Tussen Holwerd en Ternaard, midden in het weidse coulisselandschap van noordoost Friesland, kun je vanaf de dijk, verscholen achter een groepje hoge bomen, de Haima State zien liggen. Althans, wat er nog van over is. De oprijlaan is lang.
       Mijn latente angst voor honden kwam boven drijven toen ik er een week geleden lafhartig voorbij fietste en ik ben maar heel even gestopt. Veel liever zette ik koers naar het nabij gelegen, bijna vergeten dorpje achter de zeedijk, waar veel huizen te koop staan. De voormalige herberg, het statige gemeentehuis, het markante schoolgebouw in rode steentjes, alles in de aanbieding. Woonhuizen, van kleine hutjes tot imposante boerderijen, al dan niet met riet bekapt, zijn schaamteloos te koop gezet voor minieme bedragen, ten prooi aan speculanten uit de randstad of eenieder die wat centen over heeft. Het gaat hard. Het dorp dreigt leeg te lopen. Haar verleden sijpelt langzaam weg, samen met de verhalen. Alles wat je vandaag nog weet kan morgen ineens verdwenen zijn. Wat ze droegen, wat ze zongen. Hun geloof, hun taal.
Het leek me niet verkeerd om er eens een kijkje te gaan nemen. Zo kwam het dat ik voor mezelf en mijn partner er een vakantie-optrekje had geboekt, midden in het centrum.
        Het huis in het dorpje achter de zeedijk, dat wij voor twee weken het onze noemden, was zelf gebouwd door de eigenaren: een lichtelijk excentriek stel van middelbare leeftijd met drie opgroeiende kinderen. Ze hadden bijna alles zelf gedaan. Het oude, vervallen boerenhuis was steen voor steen weer opgebouwd, evenals het antieke pakhuis ernaast. Dit had geleid tot bizarre keuzes, zoals de betonnen trap waar je bijna niet van af kon lopen, of het ontbreken van een hekwerk op de eerste verdieping, waardoor je ongewild een ware doodsmak zou kunnen maken in een onbewaakt ogenblik. Of de lage ramen in de keuken, zodat iedereen( de buurman) vrije inkijk had in ons privéleven. Of de immense schuur-woon-kamer van beton, waar alles grijs en koud bleef, zodat je wel genoodzaakt was om elke avond een vuurtje te stoken in de met roet bepoederde open haard. De eigenaar had een stapel keurig verzaagd wrakhout voor ons klaargelegd, waar we dan ook driftig gebruik van maakten.
        Wrakhout speelde een belangrijkere rol in hun leven dan ik had gedacht. Een smalle deur gaf onverwacht toegang tot het half verbouwde pakhuis ernaast. Een juweel, hoe onpraktisch en onverwarmbaar dan ook. Het plafond ontbrak grotendeels, waardoor je helemaal de hoogte in kon kijken, tot het houten dak toe. Half gebogen raampjes waarvan de luiken ontbraken, door wingerd omgroeid, zorgden voor een bijna sprookjesachtig licht. Overal was wrakhout. Aan het plafond, in manden, gespiest op ijzeren staven als een kunstwerk of gewoon ergens op de stenen vloer. Wrakhout en schedels van dieren. Van hertenkoppen met het gewei er nog aan tot iele skeletjes van vogeltjes, in rijtjes naast elkaar op de planken. En laten we niet de stenen vergeten. Van die gladde afgeplatte exemplaren, geschuurd door de zee. Scheepskatrollen en reddingsboeien uit een voorbij verleden hingen hoog tegen de afgebladderde muren, ongrijpbaar en roerloos.
Het mag wel duidelijk zijn: Door mijn zoektocht naar het verleden van mijn voorouders, waren we beland in het huis van een ware strandjuttersfamilie die elke zomer zes weken met het hele gezin naar Noorwegen trok om er in alle rust, aangespoelde schatten te vinden die ze later voor aardige bedragen aan de man wisten te brengen. Met succes.

       Het lijkt wel alsof alle andere inwoners van het dorp de zee hebben afgezworen. Nergens anders zie je nog sporen van een boot, van netten, een verwijzing naar de weerbarstige oerkracht die behalve vis, zoveel ellende heeft gebracht bij de bewoners. Schijn bedriegt. Willem wist het te vertellen. Bij storm staan ze op de dijk, de bewoners van het dorp. Ze houden het waterpijl zorgvuldig in de gaten. Net zoals vroeger, al is het met wat minder angst.

​        We zijn weer vertrokken, nagezwaaid door Willem, het Friese equivalent voor Malle Pietje, of leek hij meer op Swiebertje? Onze contactman in Friesland, die gestrand was in het dorpje waar hij ooit een woonhuis annex winkelpand had gekocht, woonde al jaren alleen in het onttakelde pand dat grotendeels leeg stond. Het was zo groot dat alles erin nietig leek. Deze overkill aan vierkante meters leefruimte gaf je hetzelfde desolate gevoel dat je bekroop bij de aanblik van alle andere leegstaande panden in het dorp. Willem zijn blikjes gastvrij bier en zijn verhalen hadden ons dichter bij het dorp en haar inwoners gebracht, zonder dat zij er zelf weet van hadden.
De Haima State is nog steeds in nevelen gehuld. Ons speurwerk naar graven uit een ver verleden, leverde in totaal slechts een goal op. Ook de mystieke doopsgezinde kerk in Holwerd heeft haar geheimen niet prijs gegeven. Wel weet ik nu wat meer van hun zee. De wadden. Van verloren schatten.
Van wrakhout.